Приветствую Вас, Гость! Регистрация RSS

Ақпарат танымдық порталы

Бейсенбі, 19.06.2025
Главная » Файлы » Білім және ғылым » Экономика, Қаржы, Бухгалтерлік іс, Банктік іс, Салық!
Лизинтгтік операциялар есебі
12.07.2011, 09:37
Менің курстық жұмысымның тақырыбы «Лизингтік операциялар есебі». Лизинг экономика өмірінінің ең қиын кезеңдеріне қатысады, сатып алу және сату қатынастарын және аренда және займдарды қарастырады. Сондықтан да лизинг түсінігі нақты белгілі бір анықтамада болмайды.
 Лизинг түсінігі үш негізгі аспектілерді қамтиды:
 1. Лизинг маркетингтің белсенді бөлігі ретінде қызмет атқарады:
 а) машина –техникалық өндіріс ретінде ұйымдастырылады;
 б) материалдық – техникалық өндірісті қамтамасыз етеді;
 2. Лизинг – ішкі нарыққа капитал салу және инвестициялық форманы ұйымдастырады:
 а) банктік қызметтің жаңа формасы ретінде көрінеді;
 б) лизинг – лизингтік компанияларды несиесіз қаржыландыру көздері.
 3. Лизинг – экономикалық жоспардың ұйымдастыру формасы:
 а) ұлттық экономикада сыртқы нарықтық бәсекелестікті көтеру;
 б) мемлекеттің сыртқы қарыздарының көбеюіне жол бермеу.
 Бірінші бөлімде, лизингтің қалай пайда болғаны және оның түрлері, яғни шұғыл лизинг, ақша лизингі және тікелей – қаржылық лизингі және олардың атқаратын қызметтері туралы жеке – жеке тоқталамыз.
 Екінші бөлімде, лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері және лизингтік келісімшарт туралы мәселелер қарастырылады. Яғни лизинг беруші мен алушы, жабдықтаушы мен жалға беруші және банк пен кәсіпорындар арасындағы келісімшартты білдіреді.
 Үшінші бөлімде, Қазақстан Республикасындағы лизинг бизнесі, оны дамыту жолдары және сыртқы елдермен байланысты мәселелері қарастырылады.

 Бөлім 1. Лизинг туралы жалпы түсінік.
 1.1.Лизингтің шығу тегі, пайда болуы.
 Лизинг сөзі «to lease» ағылшын етістігінен аударғанда "жалға беру” беруде екі тарап қатысса: жалға беруші және алушы болса, ал лизингте үш қатысушы:лизинг беруші, лизинг алушы және жабдықтаушы болады.
 Лизинг – бұл лизинг берушінің (жалға берушінің) өзіне тиесілі құрал-жабдықтарды, машиналарды, ЭЕМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске, сауда-саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға (жалгерге) лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін қарастыратын жалға беру шарты.
 Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып келеді. Алайда, лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг объектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал несиеде банктің меншік объектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі қалады.
 Тарихта лизингке ұқсас операцияның б.э.2000 жылдай бұрын ертедегі Вавильонда жасалғандығы белгілі болғанмен, шетелдік зерттеушілер лизинг операциясының жасалғандығы туралы нақты зерттеулер ретінде 1877 жылы «Белл Телефон Компани» деген американдық компанияның телефондарды сатудың орнына жалға бергендігін тілге тиек етеді. «Юнайтед Стейтс лизин корп.» атты алғашқы лизингтік компания 1952 жылы Сан Францискода (АҚШ) құрылған.Европада 1962 жылы «Дойче лизинг ГМ6Х» деген бірінші лизингтік компания Дюссельдорфта (Германия) пайда болыпты.1972 жылдан бері еуропа лизинг нарығы дамып келеді.

 1.2.Лизингтің негізгі түрлері

 Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және қаржылық лизингтер.
 1. Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда, оның пайдалану мерзімінің қысқалығын және мүліктің құнын толық өтемеуін сипаттайды.
 2. Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының мерзімі ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп шығуымен немесе өзін-өзі өтеуімен байланысты сипатталады.
 Осы лизингтердің отандық және халықаралық тәжірибеде қолданылатын мынадай түрлері бар:
 Ішкі лизинг – бұл өзінің қатынасушыларының бір елден болып келуімен байланысты сипатталады.
 Халықаралық лизинг – бір тарап немесе барлық тараптардың әр елден болып келуін сипаттайды.
 Банктердің лизингтік операциясы несиелік операциялармен ұқсас болып келеді. Алайда лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг объектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал несиеде банктің меншік объектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі қалады.
 Қаржылық лизинг – бұл мүліктің толық құнын төлеп алатын мүліктің түрін жалға беру, онда уақытша пайдалануға берілген мүліктің мерзімі шамамен мүліктің амортизацияланатын және пайдаланатын мерзіміне жақын болады. Лизингтік мәміленің тараптары:
 - лизинг беруші(жалға беруші);
 - лизинг алушылар(жалға алушылар) болып табылады.
 Басқаша сөзбен айтқанда, қаржылық лизинг – бұл инвестициялық қызметтің бір түрі; онда:
 - лизинг беруші сатып алушыдан лизинг бұйымын лизинг келісім шарты бойынша өз меншігіне алуды, сосын оны лизинг алушыға белгілі бір ақыға, белгілі бір мерзімге, белгілі бір уақытта иелік ету жағдайына және кәсіпкерлік мақсаты үшін пайдалануына беруді міндетіне алады. Бұл кезде лизинг бұйымы лизинг алушыға берілгенде, оның мерзімі амортизацияланатын мерзіммен шамалас немесе оның 80% бөлігіне сәйкес келуі тиіс;
 - лизинг алушы келісімшартқа сәйкес төленуге жататын төлемдерді кезеңімен тиянақты түрде төлеп тұруды өз міндетіне алады. Келісімшарттың мерзімі өткен соң, лизинг бұйымылизинг алушының меншігіне өтуі мүмкін, егер бұндай жағдай шартта қарастырылған болса.
 Лизинг бұйымдарына: ғимараттар, қондырғылар, машиналар, құрал-жабдықтар, транспорт құралдары, жер телімі т.б. мүліктер жатады. Лизинг бұйымына бағалы қағаздар, табиғи ресурстар жатпайды.
 Лизинг лизингтік мәмілеге қатысушылардың қарастырған жағдайына байланысты және олар әрқилы болып бөлінеді:
 - қайтарылатын лизинг – лизингтің бұл түрі, онда сатушы осы бұйымды кері қайтарыпала алатын болса ғана лизинг алушыға лизинг ретінде сатады;
 - банк лизингі – лизингтің бір түрі, онда лизингті беруші ролін банк атқарады;
 - толық лизинг – лизингтің бір түрі, онда лизинг беруші ағымдағы жөндеу және оның лизинг бұйымына техникалық қызмет көрсету жұмысын атқарады;
 - таза лизинг – лизингтің бір түрі, онда лизинг алушы ағымдағы жөндеу және оның лизинг бұйымына техникалық қызмет көрсету жұмысын атқарады.
 Лизинг өз нысаны бойынша ішкі және халықаралық болып бөлінуі мүмкін. Ішкі лизингте лизинг беруші де, лизинг алушы да және сатушы да Қазақстан Республикасының резиденті болып табылады. Халықаралық лизингті, негізінен Қазақстан Республикасының резидентті емес тұлғалары жүзеге асырады. Лизинг берушінің де, лизинг алушының да және сатушының да жауапкершілігі лизинг келісімшартымен, сатып алу-сату келісімшартымен және Қазақстан Республикасының заң актілерімен белгіленеді. Лизинг келісімшарты мынадай міндетті мәнді жағдайлардан тұруы тиіс, онсыз ол келісілген деп саналмайды, келісімшарт жасалатын нәрсесі; лизинг нәрсесін сатушының аты-жөні және сатушыны таңдауды кім жүзеге асырғаны көрсетіледі; лизинг нәрсесін лизингті алушыға берудің мерзімі мен жағдайы;лизинг төлемінің мерзімділігі мен мөлшері;лизинг нәрсесінің құны; келісімшарттың әрекет мерзімі; лизинг нәрсесінің лизинг алушының меншігіне өту жағдайы; лизинг ету нәрсесін суреттеу; лизинг нәрсесін ұстау және жөндеу тәртібі; сақтандыру; лизинг берушінің атына лизинго нәрсесін мемлекеттік тіркеуден өткізуін екі жақтың біріне жүктеу; лизинг келісімшарты бойынша лизинг алушының міндеттемесін орындауын бақылау үшін лизинг берушінің жүзеге асыратын шаралары; тараптардың жауапкершілігі. Қозғалмайтын мүліктер бойынша жасалатын келісім-шарттар міндетті түрде, заң актілерімен анықталған тәртіпте мемлекеттік тіркеуден өтеді. Қозғалыстағы мүліктер қойылған кепілдік ретінде міндетті түрде мемлекеттік тіркеуге жатады. Лизинг нәрсесін сатушы тікелей лизинг алушының алдында сатып алу-сату келісімшарты бойынша жауапты болады. Егер де сатушы лизинг алушының қойған талабымен келіссе, онда лизинг алушыға берілетін лизинг нәрсесінің шартын өзгерту үшін, міндетті түрде лизинг берушімен келісуі тиіс. Лизинг алушының да лизинг берушінің де сатушымен қарым-қатынасы ынтымақтасқан кредиторлар ретінде жүреді.
 Лизинг бойынша марапаттау өз кезегінде екі әдісте пайдаланады: не өсіп отыратын пайыздық мөлшерлемесін, немесе алдын-ала қарастырылған пайыздық мөлшерлемесін.
 Бухгалтерлік есепте қаржылық лизинг бойынша жасалатын операциялар онда қарастырылған келісім-шарттың жағдайына байланысты көрініс табады.

 Бөлім 2. ҚР лизинг бизнесі.
 2.1. Лизингтік операциялар есебі.

 Бухгалтерлік есепте лизинг беруші банктің алынған мүлікті қаржылық лизингке ұсынумен байланысты операцияларын көрсету тәртібі банктің ішкі құжаттарында қарастырылуы және есептік саясатта белгіленуі тиіс.
 Лизинг келісім жасалып, мүлік мемлекеттік тіркеуден өткен соң, сатушыдан лизинг беруші меншігіне алынып, кәсіпкерлік мақсатына уақытша пайдалануға және ұстауға лизинг алушыға жалданатын мүліктік есепте келесі түрде көрсетіледі.
 Лизинг берушінің лизинг затын сатушыдан алу және лизинг келісімінің шартына сәйкес жолдау:
 - Негізгі құралды алу:
 Дт 1656 «Жалға беруге арналған негізгі құрал – жабдықтар»
 Кт 2856 «Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар».
 - Алынған негізгі құралдар үшін төлем:
 Дт 2856 «Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар»
 Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары».
 Лизинг затын лизинг келісімшарттарына сәйкес, лизинг алушыға уақытша
 ұстауға және кәсіпкерлік мақсатта қолдануға беру:
 Дт 1305 «Басқа банктерге қаржы лизингі»
 1420 «Клиенттерге берілген қаржы лизингі»
 Кт 1656 «Жалға беруге арналған негізгі құрал – жабдықтар».
 Ай сайын айдың соңғы жұмыс күнінен кешіктірмей лизинг беруші лизинг бойынша сыйақыларды есептейді. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 Дт 1730 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген кірістер»
 1740 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген кірістер»
 Кт 4305 «Басқа банктерге берілген қаржы лизингі бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»
 4420 «Клиенттерге берілген қаржы лизингі бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер».
 Егер лизинг алушы өз қаржысы есебінен және лизинг берушінің жазбаша келісімімен лизинг затына зиян келтірмейтін жақсарту жүргізсе, лизинг беруші лизинг алушы алдындағы бұл жақсартудың құнын өтеу бойынша лизинг келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталғанда өз міндеттемелерін мойындайды.
 Бұл кезде келесі бухглтерлік жазба жасалады:
 Дт 5922 «Банктік емес қызметтен өзге шығыстар»
 Кт 2860 «Банктік қызмет бойынша өзге кредиторлар».
 Лизинг келісімімен қаралған төлемдерді мерзімінде алғанда лизинг беруші келесі бухгалтерлік өткізбелерді жүзеге асырады:
 а) Лизинг бойынша қосылған сыйақыны өтеу бойынша:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 1730 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген кірістер»
 1740 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген кірістер».
 ә) Лизинг затын алу, жеткізу және оны лизинг келісімін жасау кезіндегі баға бойынша лизинг лизинг келісіміне сәйкес мақсатында қолдану үшін жұмыс жағдайында келген шығындар мен басқа да кез келген шығындарды қапына келтіру бойынша:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 1305 «Басқа банктерге қаржы лизингі»
 1420 «Клиенттерге берілген қаржы лизингі».
 Лизинг алушы сыйақы бойынша төлемдерді, сондай – ақ қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасы кешіктірілгенде, келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
 а) Есептен сыйақы сомасына:
 Дт 1731 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен сыйақылар»
 1741 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен сыйақылар»
 Кт 1730 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген кірістер»
 1740 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген кірістер».
 ә) Негізгі борыш сомасына:
 Дт 1306 «Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен берешегі»
 1424 «Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен берешегі»
 Кт 1305 «Басқа банктерге қаржы лизингі»
 1420 «Клиенттерге берілген қаржы лизингі».
 б) Негізгі борыш сомасы бойынша Ұлттық банктің нрмативтік – құқықтық актілеріне сәйкес құрылатын мжбүрлі шығын сомасына:
 Дт 5452 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу»
 5455 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу»
 Кт 1339 «Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)»
 1439 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)».
 Есептелген сыйақы мен негізгі борыш уақтылы бір кезде төленбесе (егер бұл лизинг келісімінде көрсетілмесе) лизинг беруші айып өсімақы және тұрақсыздық сомасын есептейді. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 Дт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»
 Кт 4900 «Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл)».
 Лизинг алушыдан мерзімі ұзартылған төлемдер қайтарылғанда, келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 а) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар».
 ә) Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 1731 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен сыйақылар»
 1741 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен сыйақылар».
 б) Негізгі борыш сомасына:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 1306 «Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен берешегі»
 1424 «Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен берешегі».
 в) Алдын ала құрылған мәжбүрлі шығындар сомасына:
 Дт 1339 «Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)»
 1439 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)»
 Кт 5452 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу»
 5455 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу».
 Лизинг келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталған соң лизинг заты лизинг шартының келісіміне сәйкес лизинг алушыдан лизинг берушіге қайтарылады:
 а) Егер лизинг заты толық амортизацияланса, онда лизинг беруші аталған лизинг затын қабылдау - өткізу акті бойынша қабылдайды және қажет болса оны одан әрі қолдану бойынша жүйеден тыс есепке кірістейді;
 ә) Егер лизинг заты толық амортизацияланбаса, қалдық құн сомасына лизинг берушіде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 Дт 1652 «Жер, үйлер мен ғимараттар»
 1653 «Компьютерлік қондырғылар»
 1654 «Басқа да негізгі құралдар»
 1655 «Қаржылық лизингке алынған негізгі құрал – жабдықтар»
 1658 «Көліктік құралдар»
 Кт 1305 «Басқа банктерге қаржы лизингі»
 1420 «Клиенттерге берілген қаржы лизингі».
 Егер лизинг келісімінің шарты бойынша лизинг заты қайтарылмаса және аталған лизинг заты тоық амортизацияланбаса, онда лизинг алушымен лизинг берушіге қалдық құнды қалпына келтіруі лизинг келісімшартымен реттеледі.
 Лизинг алушының меншікті қаржысы есебінен жүргізген жақсарту құнын қалпына келтіру кезінде,изинг берушімен келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 Дт 2860 «Банктік қызмет бойынша өзге кредиторлар»
 Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары».
 Жаңадан құрылған мәжбүрлі шығындар есебінен қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасын лизинг алушы өтеу кезінде келесі бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:
 а) Негізгі борыш сомасына:
 Дт 1339 «Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)»
 1439 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)»
 Кт 1306 «Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен берешегі»
 1424 «Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен берешегі»;
 Кт 1305 «Басқа банктерге қаржы лизингі»
 1420 «Клиенттерге берілген қаржы лизингі».
 Сол кезекте кіріс 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 ә) Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
 Дт 4305 «Басқа банктерге банктерге берілген қаржы лизингі бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»
 4420 «Клиенттерге берілген қаржы лизингі сыйақы алуға байланысты кірістер»
 Кт 1731 «Басқа банктердің ұсынған қарыздары мен қаржылық лизингтері бойынша мерзімі өткен сыйақылар»
 1741 «Клиенттердің ұсынған қарыздары мен қаржылық лизингтері бойынша мерзімі өткен сыйақылар».
 б) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
 Дт 4900 «Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл)» бір кезекте, шығын 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 ә) Сыйақы сомасына:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 4305 «Басқа банктерге банктерге берілген қаржы лизингі бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»
 Кт 4420 «Клиенттерге берілген қаржы лизингі сыйақы алуға байланысты кірістер» бір кезекте, шығын 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 б) Негізгі борыш сомасына:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 5452 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу»
 5455 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу» бір кезекте, шығын 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 Қаржылық лизинг бойынша берешекті өтеу келесі жылы жүргізілетін болса, ағымды жылда мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:
 а) Айып, өсімақы немесе тұрақсыздық жне сыйақы сомасына:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 4921 «Банк қызметінен өзге кірістер» бір кезекте, шығын 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 ә) Шығындар шотында (мәжбүрлі шығындар бойынша) қаржы боған кезде, қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасына:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 5452 «Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу»
 5455 «Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу» бір кезекте, шығын 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 б) Шығындар шотында (мәжбүрлі шығындар бойынша) қаржы жеткіліксіз боған кезде, қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасына:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 4921 «Банк қызметінен өзге кірістер» бір кезекте, шығын 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 Лизинг алушы банкіде операциялар келесі ретпен жүргізіледі:
 Жасалған лизинг келісіміне сәйкес, лизинг алушыға лизинг заты барлық нәрселерімен және тиісті құжаттар беріледі. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 Дт 1655 «Қаржылық лизингке алынған негізгі құралдар»
 Кт 2057 «Басқа банктерден алынған қаржы лизингі»
 2227 «Алынған қаржы лизингі».
 Ай сайын айдың соңғы жұмыс күнінен кешіктірмей лизинг алушы лизинг бойынша сыйақы сыйақы қосады және келесі бухгалтерлік жазбаны жүргізеді:
 Дт 5057 «Басқа банктерден алынған қаржы лизингі бойынша сыйақыны төлеумен байланысты шығындар»
 5227 «Алынған қаржы лизингі бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығындар»
 Кт 2705 «Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген шығындар».
 Егер лизинг алушы өзінің меншікті қаржылары есебінен және лизинг берушінің жазбаша келісімімен лизинг затына зиян келтірмейтін жақсарту жүргізсе, лизинг беруші лизинг алушы алдындағы бұл жақсартудың құнын өтеу бойынша лизинг келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталғанда өз міндеттемелерін мойындайды, бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 Дт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»
 Кт 4922 «Банктік емес қызметтен өзге кірістер».
 Лизинг келісімімен құралған төлемдерді мерзімінде төлегенде, лизинг алушы мынадай бухгалтерлік жазба жасайды:
 а) лизинг бойынша есептелген сыйақыны өтеу бойынша:
 Дт 2705 «Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген шығындар»
 Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары».
 ә) лизинг затын алу, жеткізу және лизинг келісімін жасау кезіндегі баға бойынша лизинг келісіміне сәйкес мақсатында қолдану үшін жұмыс жағдайында келген шығындар мен басқа да кез келген шығындарды қалпына келтіру бойынша:
 Дт 2057 «Басқа банктерден алынған қаржы лизингі»
 2227 «Алынған қаржы лизингі».
 Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары».
 Тозу құны банктің есеп саясатына сәйкес есептеледі. Егер жалдау мерзімінің соңында меншік құқы лизинг алушыға өтетініне толық сенімділік болмаса, өте қысқа екі кезеңнің бірінде активке тозу құны есептеледі: жалдау мерзімі немесе оны тиімді қолдану мерзімінде бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады:
 Дт 5784 «Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар бойынша амортизациялық аударымдар»
 Кт 1695 «Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар бойынша есептелген амортизация».
 Лизинг алушы сыйақы бойынша төлемді, сондай – ақ қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасы кешіктірілгенде, келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 а) Есептелген сыйақының сомасына:
 Дт 2705 «Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша есептелген шығындар»
 Кт 2741 «Алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен сыйақылар».
 ә) Негізгі борыш сомасына:
 Дт 2057 «Басқа банктерден алынған қаржы лизингі»
 2227 «Алынған қаржы лизингі»
 Кт 2058 «Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен берешек»
 2225 «Банктің клиенттермен жасалған өзге операциялары бойынша мерзімі өткен берешегі».
 Есептелген сыйақы мен негізгі борыш уақтылы бір кезде төленбесе (егер бұл лизинг келісімінде көрсетілмесе) лизинг беруші айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасын есептейді. Бұл кезде:
 а) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
 Дт 5900 «Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл)»
 Кт 2860 «Банктік қызмет бойынша өзге кредиторлар».
 ә) Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
 Дт 2741 «Алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен сыйақылар»
 Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары».
 б) Негізгі борыш сомасына:
 Дт 2058 «Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен берешек»
 Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары».
 Лизинг келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталған соң лизинг заты лизинг шартының келісіміне сәйкес лизинг алушыдан лизинг берушіге қайтарылады, егер лизинг толық амортизацияланбаса, онда лизинг аушы аталған лизинг затын қабылдап - өткізу акті бойынша реттейді, ал егер лизинг заты толық амортизацияланбаса, онда қалдық құн сомасына келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 - Есепелген амортизация сомасына:
 Дт 1695 «Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар бойынша есептелген амортизация»
 Кт 1655 «Қаржы лизингіне қабылданған негізгі құрал – жабдықтар»
 - Қалдық құнына:
 Дт 2057 «Басқа банктерден алынған қаржы лизингі»
 2227 «Алынған қаржы лизингі»
 Кт 1655 «Қаржы лизингіне қабылданған негізгі құрал – жабдықтар».
 Егер лизинг келісімінің шарты бойынша лизинг заты қайтарылмаса және аталған лизинг заты толық амортизацияланбаса, онда лизинг алушының лизинг берушіге қалдық құнды қалпына келтіруі лизинг келісімшартымен реттеледі. Бұл кезде лизинг алушыға лизинг затының құнын негізгі құралдар құрамына есептеуде мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:
 - Қалдық құн сомасына:
 Дт 1652 «Жер, үйлер мен ғимараттар»
 1653 «Компьютерлік қондырғылар»
 1654 «Басқа да негізгі құралдар»
 1655 «Қаржылық лизингке алынған негізгі құрал – жабдықтар»
 1658 «Көліктік құралдар»
 Кт 1655 «Қаржы лизингіне қабылданған негізгі құрал – жабдықтар».
 - Есептелген сыйақы сомасына:
 Дт 1695 «Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар бойынша есептелген амортизация»
 Кт 1692 «Үйлер және ғимараттар бойынша есептелген амортизация»
 1693 «Компьютерлік жабдықтар бойынша есептелген амортизация»
 1694 «Өзге негізгі қрал жабдықтар бойынша есептелген амортизация».
 Егер бұл заңда немесе лизинг келісімінде қарастырылмаса, лизинг алушы лизинг берушінің жазбаша келісімімен лизинг затын қосалқы лизингке өткізуге құқылы. Лизинг алушы үшінші тұлғаға лизинг келісімі бойынша төлемдерді төлеу міндеттемесін жолдауына болмайды. Лизинг затын қосалқы лизингке жолдау кезінде лизинг алушының банкінде жазба жасалады:
 а) Лизинг затының баланстық құнына:
 Дт 1655 «Қаржылық лизингке алынған негізгі құрал – жабдықтар»
 Қосалқы лизингке жолдаған лизинг заты құнының есебі үшін жеке дербес шот:
 Кт 1655 «Қаржылық лизингке алынған негізгі құрал – жабдықтар».
 Лизинг заты қосалқы лизингке берілген әрбір клиент бойынша 1655 шотта жеке дербес шоттар ашылады.
 ә) Есептелген амортизация сомасына:
 Дт 1695 «Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар бойынша есептелген амортизация»
 Кт 1695 «Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар бойынша есептелген амортизация».
 1695 шотта қосалқы лизингке жолданған әрбір лизинг заты бойынша жеке дербес шоттар ашылады.
 Ай сайын айдың соңғы жұмыс күнінен кешіктірмей лизинг алушы қосалқы лизинг бойынша сыйақы төлеуді жүзеге асырады. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 Дт 1860/1 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»
 Кт 4801 «Жал бойынша кірістер».
 Сонымен қатар 1860/1 шотында лизинг заты қосалқы лизингке берілген әрбір клиент бойынша жеке дербес шоттар ашылады.
 Лизинг алушы қосалқы лизингке жолданған лизинг заты бойынша есептелген кірістерді өтеу кезінде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 1860/1 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар».
 Клиент мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына қосалқы лизинг бойынша төлемдерді кешіктірген кезде келесі бухгалтерлік өткізбе жасалады:
 Дт 1860/2 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»
 Кт 1860/1 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар».
 Сонымен қатар, 1860/2 шотта қосалқы лизинг бойынша мерзімі өткен төлемдері бар әрбір клиент бойынша жеке дербес шоттар ашылады.
 Сол уақытта лизинг алушы айыппұл, өсімақы және тұрақсыздық сомасын (егер бұл қосалқы лизинг келісімінде көрсетілсе) есептейді. Бұл кезде келесі жазба жасалады:
 Дт 1860/3 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»
 Кт 4900 «Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімақы)».
 1860/3 шотында әрбір клиент бойынша айыппұл, өсімақы немесе тұрақсыздық есептелетін жеке дербес шоттар ашылып, мынадай жазба жүргізіледі:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 1860/2 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар».
 - Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
 Кт 1860/3 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар».
 - Айыппұл, өсімақы, тұрақсыздық сомасына.
 Лизинг затын қосалқы лизингке алған клиентпен қосалқы лизинг келісімшарттарын орындауда келесі бухгалтерлік жазбалар жасалады:
 а) Баланстық құн сомасына:
 Дт 1655 «Қаржылық лизингке алынған негізгі құрал – жабдықтар»
 Кт 1655 «Қаржылық лизингке алынған негізгі құрал – жабдықтар».
 Қосалқы лизингке берілген лизинг затының құнын есептеуге арналған жеке дербес шот;
 ә) Есептелген амортизация сомасына:
 Дт 1695 «Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар бойынша есептелген амортизация»
 Қосалқы лизингке берілген лизинг затының амортизациясын есептеуге арналған жеке дербес шот;
 Кт 1695 «Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар бойынша есептелген амортизация».
 Клиент мерзімі ұзартылған сыйақы және айып, өсімақы немесе тұрақсыздық сомасы өтелмесе, келесі бухгалтерлік жазбалар жасалады:
 а) Айыппұл, өсімақы, тұрақсыздық сомасына:
 Дт 4900 «Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімақы)»
 Кт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар». Бір кезекте, кіріс 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 ә) Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
 Дт 4801 «Жал бойынша кірістер»
 Кт 1860/2 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар». Бір кезекте, кіріс 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».
 Клиентпен мерзімі ұзартылған сыйақы және айып, өсімақы немесе тұрақсыздық сомасы өтелсе, келесі бухгалтерлік жазбалар жасалады:
 Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
 Кт 4922 «Банктік емес қызметтен өзге кірістер». Бір кезекте, шығын 7130 «Шығынға шығарылған борыштар».

 2.2. Лизингтік келісімшарт
 Лизингтік келісімшарт. Лизинг – бұл ұйымдастырылуы біршама күрделі операция.Көптеген мәмілелерде кемінде үш келісімшарт жасалады:
 1) лизинг беруші мен лизинг алушы арасында;
 2) лизинг беруші мен жабдықтаушы арасында;
 3) лизинг алушы мен банк арасында.
 Әдетте мәмілеге келу алдында клиентті толық талдаудан өткізеді.Лизингте ең маңыздысы,бұл келісімшарт соңында құрал-жабдыұтың белгілі бір қалдық құнының қалуы.Ол үшін құрал-жабдықтың қалдық құнының сақтандыру жүйесі болуға тиіс. Лизингті алушы өзінің қаражаты есебінен лизинг затын әр түрлі тәуекел жағдайлардан (өрттен,ұрлықтан және т.б.) сақтандырады және лизинг берушіге сақтандыру полисінің куәландырылған көшірмесін береді.
 Іс жүзінде кез келген лизингтік келісімшарт мынадай элементтерді қамтуға тиіс:
 1.Объектісі.
 2.Жабдықтау мерзімі.
 3.Лизингке алу мерзімі.
 4.Лизингке берушінің меншіктік құқы.
Категория: Экономика, Қаржы, Бухгалтерлік іс, Банктік іс, Салық! | Добавил: anonim02
Просмотров: 1332 | Загрузок: 0 | Комментарии: 1 | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]