| Главная » Файлы » Әдебиет әлемі |
| В разделе материалов: 71 Показано материалов: 11-20 |
Страницы: « 1 2 3 4 ... 7 8 » |
| Аш, жалаңаш... | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) Аш, жалаңаш... Күз...Ызыңдаған ашы жел суық лебін денеге соғып, тітіркендіреді. Денені түршіктіріп, қыстың ызғарын көз алдыңа елестетеді:
- Қыс келеді, қыс келеді!.. -
дегендей болады.
Қыс, көріп жүрген қыс. Қыстың суығына ұрынбау үшін адам баласы әдістеніп
үйренген. Әлі келгендері:
- Отын
даярлап жатыр...
- Тон-ішігін
даярлап жатыр...
Әлі келмегендері:
- Бұлар
не қылсын?.. Несін
даярласын?!.. Жоқ қой, табары
жоқ қой!
Бұлар - кім? Бұлар - үсті-басы
кір-кір, екі көзі ғана жылтырап, көше бойында бүрсеңдеп жүрген балалар ғой, үсті-басы
алба-жұлба, денесі көрініп тұр. Екі көзі мөлдіреп,
өткен-кеткенге сұқтанып қарайды.
- Сендер
бақыттысыңдар ғой. Біздің аш-жалаңаш жүргеніміз мынау! - дегендей болады.Қарны аш, үсті жалаңаш, денесі
кір-кір, ібіліс, нас! Қандай күш мұны тентіретіп жүр? Әкесі қайда?.. Бауыры
қайда? Неге қарнын
тойдырмайды?.. Неге үсті-басын жуып, мұнтаздай қылып киіндіріп қоймайды?!
- Ай,
дүние-ай, десейші! Әке болса, әкенің қарасар дәрмені болса, бүйтіп қояр ма еді?
Іштен шыққан баласын кім жек
көреді дейсің, әттең
дәрмен!..
|
Енгізген: 
күні: 
Пікірлер: (0)
Толығырақ| Арыз | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) Арыз Жасым 15-те, күйеуге шығу дегенді әзір ойлағандай болғам жоқ еді... Жұлдыздың 10 күні милиция келіп, «сені калаға алып барамын» деді. Ықтиярсыз келдім. Келген соң аныкталды. Мені алдырушы Асылбек Қалақбасұлы екен. Мен Қалақбасұлына тиемін деп еш уақытта сөз берген емеспін. Милицияға менің атымнан беріліп отырған қағазды подлог деп тануларыңыз керек.
Кеңес өкіметінің әйел
бостандығы туралы шығарған заңға сүйеніп, байға тию-тимеуде мен өзімді ерікті
деп санаймын.Оның үшін соттан өтінемін: менің сыртымнан подлог арыз берген және
мені машақатқа салып, абыройымның ашылуына себепші болған Асылбек Қалақбас
баласын заң бойынша жазаласаңыздар екен.
Арыз иесі: Зейнеш Күрдебай қызы». |
| Алғашқы сабақ | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) Алғашқы сабақ -Әй, қоясың ба, - деп Мінайдар басын көтеріп алды. - Жетті ғой... Кісіні орынсыз күйдіресің?!
-Мен бірдеме айтсам күйесің де қаласың-ау, -
деп қатыны Маржанкүл, ашулы қарқыны басыла түсіп, күмілжіп сөйледі.
Маржанкүл бәсеңдеген соң Мінайдар да кенет
келген ашуды ыдыратып, сұрланған бетіне аздап қан жүгіргендей болып, тікірейген
көзін Маржанкүлден аударды. Кішкене үндемей отырды да, ашуының тарқай бастағанын
білдіргісі келген адамдай:
-Кісі тіліне көп ересің, соныңа ашуым
келеді. Болмаса ұрыс шығаратын
осында не бар? Жалғыз мен бе, жұрттың бәрі де барып жатыр, - деді.
Соңғы сөзді айтқанда Мінайдардың ашуы түгел тарап, қалыпты күйіне келіп еді. Маржанкүл осы
қалпын сезгендей болып, о да
бұрынғыдан жұмсара түсіп:
-Жұрттың бәрінің де барып жатқаны рас-ау, оның үшін ашуланбаймын
ғой... Менің қытығыма тиетіні Сары шешейдің үйіне жиылатындарың, басқа
үй құрып
қалғандай соның үйіне жиналуын
қарасайшы?.. Осы бар ғой, ойласам ішім от болып жанып кетеді. Сары шешей
айтады дейді: «Қожалық өзімнің әмеңгерім. Қожалық тірі
тұрғанда кетіктің басқасына мойын бұра
алман» деп айтады, - дейді. Сен үйіне барған соң екі көзін сенен айырмай
қарайды да отырады ғой...
Соның үшін күйемін, -деп
Маржанкүл, жүнін түтіп отырып, Мінайдарға шын сырын айтты.
Мінайдар шынтақтап жатқан күйі,
кеңкілдеп күлді. Кетік тісінен
тілі жылмаңдап шығып тұрды.
-Ит-ау, кеше ұрысқанда сақалың
сапсиып не бетіңмен барасың деген жоқ па едің? Енді бүгін екінші түрлі ғып
үлгіртіпсің ғой...
|
| Айымкүл | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) Айымкүл Оған көп жыл болды.Ыбырай қызын ұзатайын деп жатыр деген соң тойына бардық. Айымкүл өзі теңдес қыздардың ішіндегі көрікті, ақылдысы еді. Елдегі бозбалалардың ішінде Айымкүлге көңілі кеткендер көп болған. Бірақ Ыбырай бір кісі: «Қызымды жақсы жерге беремін» деп талайдың атының басын қайырып, ақырында Пурабай деген байдың қатыны өлген баласына берген.Айымкүл бұған риза емес, бай баласы Рақымды «жасы 40-тан асып кетті, кәрі» дейді, «өзімнің сүйгеніме тиемін» деп айтатыны соңғы кезде ел арасына шашылып жүрген. Сондықтан тойға баруға кім болса да құмартып еді. Бұрын-соңды қазақ қыздары әке-шешесінің дегенінен шығып кете алмайтын болса да, Айымкүлде өзгеше бір күш бар, Айымкүл көнбейтін секілденуші еді... |
| Айт күндері | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) Айт күндері - Айт құтты болсын!
- Айтсын, жақсылығы
бірге болсын!
- Жыл он екі айда
бір келген жарықтық «айт» қой, бұл күнді көрген де бар шығар, көрмеген де бар
шығар...
I
Сәске түс. Желсіз тынық ыстық. Азғана мал
ауылдың қорасында көлеңке сайын топтанып, көбі салған түтінге ықтасында тұр...
ызындаған маса, сона, шіркей есінді тандырғандай...
Ауылдың адамының
бәрі қыбырлап, ерсілі-қарсылы кезіп жүр. Бәрі де киінген. Жүздерінде әлденедей
бір куаныштың белгісі бар. Жер ошақ біткеннің көбінде асылған қазан, ақ көбігі
бұрқылдап семіз ет қайнап жатыр... Кәрі-құртаң шалдар, кемпірлер екеу-екеу көлеңкеде
отыр.
-Жарықтық-ай, бұл
күнді де жұрттың көретін күні бар екен-ау!..
Ауылдың орта
жеріндегі бір үйдің алдында үйме-жүйме болған кісі. Ішінде кәрілеу кемпірлер,
бірен-саран шалдау адамдар да бар...
Біреуі пышақ
қайрап, бір жігіт семіздеу қызыл өгізді ұстап тұр.
Шеттен келген адам:
|
| Айранбай | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) Айранбай Айранбайдың үйіне кіріп келгенде-ақ нендей кәсіппен айналысатыны беп-белгілі. Ол басында кірлі қара тақтай, маңайы толған былғары, қайыстың қиқымы; біз, пышақ, қайрақ, қалып, мұрындық қоқырсып жатыр.
Көйлексіз, жеңсіз күртеше тонды жалаңаш етіне
киіп алып, Айранбай ескілеу етікті бастап жатыр. Оң тізесін баса жердегі
қоқырсыған былғары қайыстың қиқымымен ойнап, шашы жалбыраған бір әйел бала
отыр.
Айранбайдың бет ажары онша болмағанмен, таралмай
ұйысқан қою қара сақалы барлық бетін қаптап, тәу көрген адам «елуді соққан қу
ғой» дейтін. Қабағы бір түрлі тұнжыраңқы. Әлденеге кейігендей, әлдекімді
түтіп жеп қойғандай болып отыр. Тарамысты тартып шынтағын көтеріп қалғанда, тізесіне жармасып отырған
қызына тиіп кетті.
- Сорлы-ай,
іс істегенде жаныма келме дегенді сен де бір тындасайшы, - деп қызын итеріп
тастады.
Қызының көзі жаутандап әкесінен ғапу
өтінгендей, үйде отыру айыбы өзінен емес екендігін білдіргісі келгендей
пішінмен:
- Тіпті...
балалар ойнатпайды... Ұра
береді, - деді. Ол екі арада шаңдатқан құйындай бұрқыратып, еңгезердей бір әйел
үйге сөйлеп кірді.
- ...Қайбір
жақының бар еді?! Сенің өлген-тірілгеніңе қарайтын солар ма еді?
|
| "Қара бала" | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) "Қара бала" Дүйсенді ауылының қатындары да, еркектері де «Қара бала» дейді. Қара бала деп атандырып жүрген көбіне қатындар. Дүйсеннің өзінің түрі де қатындардың сөзін расқа шығарарлық. Тышқан көзденген, бет-аузы бір уыс, қатқан қара; бойы жапалтақ, жүрген-тұрғанда ықшам-ақ. Мінезі де бала секілді. Ауыр айттың деп кектемейді, арсалаңдап күліп жүргенін көресің.
Қара балаға қатындар үйір, үйіне
қыдыра барса ананы әпер,мынаны әпер деп жұмсап болады. Қара балада арлану жоқ,
айтқандарының бәрін істейді. Кейде бұлданып: «Сендердің жалдап қойған
малайларың емеспін ғой» десе, қатындар қағыңғырлап қарғап болады.
Іңірдегі шайды ішіп алған соң Қара баланың кәсібі
ауылды қыдыру. Бір үйден шығып, екінші үйге барып, кезеді де жүреді. Сол
кезумен жүріп ауылды тегіс жатқызып, үйіне жарық сөнген соң келіп, пештің
жанындағы ескі тулақты сипалап жүріп тауып алып, қисайып жата кетеді. Жұрттай
жанын баптау, төсек салып шешініп жату - Қара баланың әдетінде жоқ. Кейде кәрі
шешесі келіп:
|
| "Ол бір түс қой" | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) "Ол бір түс қой" Қаланың күн жақ бетінде бұйығып отырып, Берғали ойға шомды...Күн жалтыр. Күн жақ беткей күн көзімен жіпсіп, еріп жатыр.Көлеңке жақ қатпай ызғар. Жел екпіні ызғарлы тұла бойды қуалай соғып, денеңді түршіктіріп жібереді. Қыс батқан арық малдар төрт аяғын бауырына алып, күнгей бетте бүрсиіп тұр. Анда-санда күйсейін десе де, көзінен сорасы ағып, маужыраған соң көзін жұмып мүлгуге айналады...
Бөрігінің басы қайқайып, қысқа
тоны қаудырап, қарына іліп Диқанбай шықты. Шуақтағы сиырларды суатқа айдамақшы
болып еді, бұйығып шыға қоймай, тұрған жерінің қарын шиырлай берді. «Иттің
малы!» деп мұқыл мүйіз тарғыл сиырды шелекпен сілтеп өтті. Шелек салдыр етті.
Шошып кеткендей болып, Берекен басын көтерді. Сеңсең тымағының көзіне түскен
жалбасын қолымен кейін итеріп қойды. Көзін Диқанбайға қадады. Шапыраштандырып,
атып жібергендей болып қараса да, Диқанбай елең қылған жоқ. Шапыраштанған
көзден сескенетін Диқанбай емес. Шынында шапыраштанған көзді сезген де жоқ.
Берғали солай қарадым ғой деп ойлағанмен, Диқанбайша ол бір кәрі біткен, отсыз
жыпылықтаған көз еді.
- Әй, құдай-ау, көрсеттің-ау! Не жазығым бар еді?!. Біттім
ғой, сәндім ғой!.. - деп, Берғалидың көзінен бүртік жасы ытқып шығып, қою қара
сақалының тал-талының бойын қуалап аға берді...
|
| "Желдібай Жындыбаев" | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) "Желдібай Жындыбаев" Желдібай болыстық кеңседен келгенде екпінімен тау құлатқандай еді. Қара құлақшынды желкеге таман баса киген; арты тілік ескі қара пәлте делегейленіп, түйме біткені ағытылып кеткен: ербиген кішкене жебесін ширатып тастапты. Көзі күлім-күлім етеді. Оң қолында сырты кірлеп, майланған, о басында ақ кенептің шумағы екені білінгендей бір дорбасы бар. Кенеп дорбадан керегінің бәрі табылады: көйлек-ыштаны да сонда, үгулі насыбайы да сонда, бірен-саран ескі газеттер де бар. Бәрінен қадірлісі, Желдібайды екпіндетіп жүргені гүбірнадан науқан өткізе келген өкілдің жазып берген мандаты; мандаттың ішінде астын сызып койған «товарыш Жындыбаев» деген сөз бар. Гүбірнелік өкіл сол мандатты беріп жатып: |
| Түйебай | |
|
Бейімбет Майлин (1894-1938) Түйебай Біздің ауылдың жайлауы Қоржынтомар дейтін жер. Қоржынтомар екі жағы қоржын секілді бүйірлі, ортасы үзіліс -алшақ. Томардың ортасы Қүрақты көл; біздің ауыл ылғи күншығыс жағында отырады. Ауыл отыратын жағында томардың кезең суаты бар. Бала-шаға күн ұзаққа сол суатқа суға түсіп, ішіміздегі бойшандарымыз орталықтағы құраққа да барады; ең жаңа көшіп келген әзірде, құрақтың ішінде, ескі қамыс саңылтырларды судың бетіне жинап үйіп, шағала жұмыртқа салады. Өзіме тете ағам бар; менен екі-үш жас үлкен болғанмен, менің бойым оныкінен аласа емес. Суға түскенде көбіне соған ілесіп, қамысқа барам. Жалтыр тайыздап сала береді. Жұмыртқа іздейміз... кей жерлерде су бетінде калқыған ұя, шағып тастаған жұмыртқаның қабықтары кездеседі.
- Балапанын
шығарып әкеткен ғой, - дейміз.
Кей кездерде
ырысымыз жеңсе, қалқыған ұяның үстінен тап-тарғыл болып жатқан шағаланың
кішкене сопақ жұмыртқасы кездеседі. |
Block title
Күнтізбе
| « Апрель 2012 » | ||||||
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 1 | ||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | ||||||
Статистика
Онлайндар: 1
Қонақтар: 1
Қолданушылар: 0